مزایا و کاربردهای برج خنک‌کننده مدار باز
مجله 
دلایل لرزش در برج های خنک کننده
دلایل لرزش برج خنک کننده | بررسی تخصصی و راهکارهای کاهش لرزش
برج‌های خنک‌کننده یکی از مهم‌ترین تجهیزات در صنایع مختلف از نیروگاه‌ها گرفته تا پالایشگاه‌ها، صنایع فولاد و پتروشیمی هستند. عملکرد پایدار و بدون لرزش این سیستم‌ها برای کاهش دمای سیالات فرآیندی حیاتی است. با این حال، لرزش در برج خنک‌کننده یکی از مشکلات رایج و نگران‌کننده‌ای‌ست که می‌تواند باعث تخریب مکانیکی اجزا، کاهش راندمان و حتی توقف کامل فرآیند شود.
در این مقاله، به بررسی کامل و تخصصی دلایل لرزش در برج‌های خنک‌کننده می‌پردازیم و راهکارهای رفع آن را نیز معرفی می‌کنیم.
فهرست مطالب
اهمیت کنترل لرزش در برج‌های خنک‌کننده
اصلی‌ترین دلایل لرزش برج خنک‌کننده
آنبالانسی فن
آنبالانسی موتور
کج بودن شافت
ایراد در سیستم کاهش سرعت (گیربکس یا تسمه)
خرابی یاتاقان‌ها
ایرادات نصب و فونداسیون
تجمع رسوب و گرفتگی مسیرها
مشکلات ساختاری در پره‌های فن
تأثیر لرزش بر عملکرد برج خنک‌کننده
روش‌های تشخیص و پایش لرزش
راهکارهای کاهش لرزش برج خنک‌کننده
جمع‌بندی و توصیه‌های تخصصی
سوالات متداول درباره لرزش برج خنک‌کننده
1. اهمیت کنترل لرزش در برج‌های خنک‌کننده
لرزش بیش از حد در برج‌های خنک‌کننده می‌تواند منجر به مشکلات جدی زیر شود:
ترک خوردن قطعات فلزی یا پلاستیکی
خرابی زودهنگام یاتاقان‌ها و موتور
کاهش عمر گیربکس و سیستم کاهش دور
بروز مشکلات ایمنی برای اپراتورها
افت راندمان در فرآیند خنک‌کاری
بنابراین، شناسایی دقیق علت لرزش و اقدام به رفع آن باید جزو اولویت‌های واحد تعمیرات و نگهداری باشد.
2. اصلی‌ترین دلایل لرزش برج خنک‌کننده
2.1 آنبالانسی فن (Fan Imbalance)
یکی از اصلی‌ترین دلایل لرزش برج خنک‌کننده، آنبالانس بودن فن است. فن‌هایی که وزن پره‌های آن‌ها به صورت یکنواخت توزیع نشده یا پره‌ها به دلیل ضربه، خوردگی یا تجمع رسوب، جرم نامتقارن پیدا کرده‌اند، باعث ایجاد لرزش‌های شدید می‌شوند.
دلایل رایج آنبالانسی فن:
نصب اشتباه پره‌ها
تغییر شکل در پره‌ها بر اثر حرارت یا ضربه
تجمع گل‌ولای یا رسوب روی پره‌ها
خرابی پیچ‌های نگهدارنده فن
راهکار:
بالانس دینامیکی فن با تجهیزات حرفه‌ای و در صورت نیاز تعویض پره‌های آسیب‌دیده.
2.2 آنبالانسی موتور
موتور الکتریکی برج خنک‌کننده نیز در صورت آنبالانس بودن، لرزش شدیدی را به کل سیستم منتقل می‌کند. این مشکل معمولاً به دلیل عدم تعادل مغناطیسی یا مکانیکی در روتور یا خرابی بلبرینگ‌های موتور رخ می‌دهد.
نشانه‌ها:
لرزش محسوس در بدنه موتور
صدای ناهنجار هنگام کارکرد
راهکار:
بررسی و تست موتور در شرایط کاری واقعی و بالانس‌سازی یا تعویض روتور در صورت نیاز.
2.3 کج بودن شافت (Shaft Misalignment)
شافت‌های کج یا نصب شده با زاویه نامناسب بین موتور و گیربکس یا بین گیربکس و فن، عامل مهمی در لرزش هستند. این مشکل به‌ویژه در برج‌های قدیمی یا برج‌هایی با نصب غیرحرفه‌ای شایع است.
دلایل احتمالی:
نصب غیر تراز تجهیزات
جابجایی برج در اثر نشست فونداسیون
خم شدن شافت به دلیل بار بیش از حد یا خوردگی
راهکار:
استفاده از ابزارهای لیزری برای تراز دقیق شافت و اصلاح زاویه اتصال.
2.4 ایراد در سیستم کاهش سرعت (گیربکس یا تسمه)
در بسیاری از برج‌های خنک‌کننده، از سیستم‌های کاهش سرعت برای انتقال توان از موتور به فن استفاده می‌شود. خرابی در این سیستم‌ها، به‌خصوص گیربکس‌ها، می‌تواند لرزش قابل توجهی ایجاد کند.
دلایل رایج:
خرابی چرخ‌دنده‌های گیربکس
شل بودن تسمه یا عدم هم‌راستایی پولی‌ها
کمبود روغن یا گریس در گیربکس
راهکار:
بازرسی و نگهداری منظم، تعویض تسمه یا چرخ‌دنده‌های فرسوده و روانکاری صحیح گیربکس.
2.5 خرابی یاتاقان‌ها
یاتاقان‌ها نقش حیاتی در انتقال یکنواخت نیرو از شافت به بدنه دارند. هرگونه خرابی یا خوردگی در آن‌ها منجر به افزایش اصطکاک و لرزش سیستم می‌شود.
نشانه‌های خرابی یاتاقان:
صدای غیرعادی شبیه ساییدگی یا ضربه
افزایش دمای موضعی در نزدیکی یاتاقان
لقی در شافت
راهکار:
تعویض یاتاقان‌های معیوب، استفاده از یاتاقان با ظرفیت مناسب و روانکاری منظم.
2.6 ایرادات نصب و فونداسیون
فونداسیون نامناسب یا ناهموار بودن سطح نصب می‌تواند باعث انتقال لرزش به کل سازه شود. در برج‌هایی که روی سازه فلزی یا اسکلت موقت نصب شده‌اند، این موضوع اهمیت دوچندان دارد.
علائم:
لرزش عمومی برج به‌ویژه هنگام افزایش دور فن
ترک خوردن یا لق شدن پایه‌ها
راهکار:
بررسی دقیق سطح زیرین برج، اصلاح فونداسیون و استفاده از ضربه‌گیرهای لرزشی.
2.7 تجمع رسوب و گرفتگی مسیرها
تجمع رسوب در بخش‌های داخلی برج به‌ویژه نازل‌ها، پکینگ‌ها و سینی‌ها باعث برهم خوردن جریان یکنواخت هوا و آب می‌شود. این بی‌تعادلی باعث ایجاد لرزش‌های موضعی در برج می‌گردد.
راهکار:
شستشوی دورهای پکینگ‌ها، نازل‌ها و سایر اجزا و استفاده از فیلترهای مناسب برای آب ورودی.
2.8 مشکلات ساختاری در پره‌های فن
پره‌های فن در صورتی که طراحی، جنس یا ساختار مناسبی نداشته باشند، در دورهای بالا دچار خمش یا تاب‌برداشتن می‌شوند. این موضوع منجر به بی‌تعادلی و لرزش خواهد شد.
راهکار:
استفاده از پره‌های فن تقویت‌شده و استاندارد، انتخاب جنس مناسب (مثلاً FRP یا آلومینیوم) و تعویض فن‌های معیوب.
3. تأثیر لرزش بر عملکرد برج خنک‌کننده
لرزش بیش از حد در بلندمدت می‌تواند باعث:
کاهش عمر مفید اجزای مکانیکی
اختلال در جریان هوای عبوری از پکینگ‌ها
افزایش مصرف انرژی
افزایش نویز صوتی محیط
توقف اضطراری سیستم و آسیب به سایر تجهیزات جانبی
4. روش‌های تشخیص و پایش لرزش
برای شناسایی دقیق منبع لرزش، ابزارهای مختلفی وجود دارد:
آنالایزر لرزش (Vibration Analyzer): دستگاهی پیشرفته برای بررسی فرکانس لرزش و تعیین منبع آن.
دوربین ترموگرافی: برای بررسی نقاط داغ ناشی از اصطکاک بالا.
دستگاه بالانس دینامیکی: مخصوص فن‌ها و روتورها.
حسگرهای ارتعاش نصب‌شونده: برای مانیتورینگ پیوسته لرزش.
5. راهکارهای کاهش لرزش برج خنک‌کننده
اجرای برنامه PM (نگهداری پیشگیرانه)
بررسی بالانس فن در دوره‌های فصلی
روانکاری منظم یاتاقان‌ها و گیربکس
تراز دقیق شافت و تجهیزات متصل
تعویض به‌موقع قطعات فرسوده
آموزش اپراتورها برای تشخیص زودهنگام علائم لرزش
نصب پایه‌های ضدلرزش و فنرهای جذب‌کننده ارتعاش
6. جمع‌بندی و توصیه‌های تخصصی
لرزش در برج خنک‌کننده پدیده‌ای است که نباید نادیده گرفته شود. بسیاری از لرزش‌ها در مراحل اولیه، با هزینه اندک قابل برطرف‌سازی هستند؛ اما در صورت بی‌توجهی، می‌توانند منجر به آسیب‌های جدی و پرهزینه شوند.
توصیه نهایی:
همواره بازرسی‌های دورهای، ابزار دقیق پایش لرزش و استفاده از قطعات باکیفیت را در اولویت برنامه‌های نگهداری قرار دهید. در صورت تشخیص مشکل، از متخصصان با تجربه در زمینه تعمیر و تراز تجهیزات استفاده کنید.
7. سوالات متداول درباره لرزش برج خنک‌کننده
آیا لرزش فن برج خنک‌کننده طبیعی است؟
خیر. لرزش حتی در مقادیر کم، نشان‌دهنده یک مشکل مکانیکی یا نصب اشتباه است و باید بررسی شود.
چگونه بفهمیم فن آنبالانس است؟
با مشاهده لرزش‌های شدید، صدای غیرعادی یا تغییر در فشار جریان هوا. بهترین راه تشخیص، بالانس دینامیکی توسط دستگاه است.
آیا می‌توان لرزش را کاملاً حذف کرد؟
در سیستم‌های حرفه‌ای، لرزش تا حد بسیار زیادی کنترل و حذف می‌شود. حذف کامل نیازمند تراز دقیق، نصب اصولی و استفاده از اجزای با کیفیت است.